در پروژهٔ کارخانه، هر تغییر کوچک می‌تواند بودجه و زمانبندی را جابه‌جا کند. EPC با یکپارچه‌سازی مهندسی، تأمین و اجرا، همین بی‌نظمی را مهار می‌کند و تحویل قابل‌پیش‌بینی میدهد.
این متن، تصویری عملی از قرارداد EPC در ایرانِ ۱۴۰۴ ارائه می‌کند: مزایا، ریسک‌ها، بندهای حیاتی و یک نمونهٔ عددی برای برآورد هزینهٔ واقعی.
EPC چیست و دقیقاً چه چیزی تحویل میدهد؟
EPC مخفف «Engineering, Procurement, Construction» است. پیمانکار، طراحی تفصیلی، تدارک کالا و ساخت را یکجا متعهد میشود و خروجی ملموس تحویل میدهد.
در کارخانه‌ها، این خروجی معمولاً شامل پوستهٔ سوله، تأسیسات ساختمانی، نصب تجهیزات فرایندی و تحویل با تست‌های راه‌اندازی است.
EPC در برابر EPCM و DBB: کدام برای کارخانه مناسب‌تر است؟
| مدل | ماهیت قرارداد | نقاط قوت | محدودیت | مناسب برای |
|---|---|---|---|---|
| EPC | لَمپ‌سام / Turnkey | یکپارچگی مسئولیت، کنترل تغییرات، زمانبندی محکم | انعطاف کمتر پس از قفل محدوده | کارخانه با مسیر بحرانی فشرده |
| EPCM | مدیریت پیمان | انعطاف بالا، رقابت در خرید جزئی | مسئولیت پخش، ریسک تغییرات بیشتر | کارفرمای باتجربه و تیم قوی |
| DBB | طراحی-مناقصه-ساخت | کنترل تک‌به‌تک بسته‌ها | زمانبندی کش‌دار، تعارضات تأمین | پروژه‌های کوچک‌تر یا تکراری |
مزایای EPC برای ساخت کارخانه
یک نقطهٔ پاسخ‌گویی؛ یک خط تحویل
در EPC، مسئولیت کیفیت، هزینه و زمان در یک نقطه جمع میشود. پیگیری کارفرما ساده و شفاف است.
کنترل هزینه در ۱۴۰۴ با بازار پرنوسان
با قفل‌کردن محدوده و قیمت لَمپ‌سام، شوک‌های مواد اولیه اثر کمتر دارد. بندهای تعدیل هدفمند ریسک را متعادل می‌کنند.
کاهش تغییرات و دوباره‌کاری
طراحی و تأمین زیر یک سقف است. تعارضات نقشه/خرید زودتر دیده و اصلاح میشود.
ریسک‌های EPC و راه‌های مهار
تغییر محدوده (Variation) و افزایش هزینه
هر تغییر پس از قفل محدوده، قیمت را بالا می‌برد. «مدیریت تغییر» باید مسیر ارزیابی سریع و شفاف داشته باشد.
نوسان قیمت فولاد و پانل در ۱۴۰۴
تورم و نوسانات هفتگی رخ میدهد. شاخصگذاری، خرید زودهنگام اقلام حساس و ذخیرهٔ احتیاطی راه‌حل عملی است.
وابستگی به یک پیمانکار
پیشصلاحیت فنی/مالی، بررسی سوابق تحویل، ظرفیت ساخت و تأمین، و ضمانت‌نامه‌های کافی، ریسک را کم می‌کند.
بندهای کلیدی قرارداد EPC که باید دقیق بنویسید
دامنهٔ خدمات و تحویل‌دادنی‌ها (Deliverables)
- نقشه‌های IFC، دفترچه‌های محاسبات و دیتاشیت‌ها.
- لیست کالا، برنامهٔ بازرسی و آزمون (ITP)، WPS/WQT.
- مدارک HSE، روش‌های اجرا، و گزارش تست‌های راه‌اندازی.
- As-built، دفترچهٔ نگهداری و آموزش بهره‌بردار.
مدل قیمت‌گذاری و پرداخت
| مدل | شرح | کاربرد در کارخانه | ریسک قیمت |
|---|---|---|---|
| LSTK (لَمپ‌سام) | قیمت کل ثابت بر اساس محدودهٔ قفلشده | عمومی‌ترین مدل در ایران | بیشتر روی پیمانکار |
| Target Cost | هدف هزینه با سازوکار مشارکت در صرفه/افزونه | پروژه‌های نوآور با عدم قطعیت بالا | تقسیمی |
| Cost+Fee | هزینه به‌علاوهٔ کارمزد | هنگام فوریت و اطلاعات ناقص | بیشتر روی کارفرما |
ضمانت‌نامه‌ها و وثایق
- پیشپرداخت (APG) معادل مبلغ پیشپرداخت.
- حسن انجام کار (PBG) معمولاً تا ۱۰٪ مبلغ پیمان.
- تضمین کیفیت و دورهٔ گارانتی عملکرد پس از تحویل.
جرائم تأخیر (LDs) و سقف‌ها
LD روزانه/هفتگی با سقف تجمیعی تعریف شود. عرف صنعتی: نرخ ملایم اما بازدارنده و سقف حدود ۱۰٪ ارزش پیمان.
نرخ LD باید با مسیر بحرانی منطبق و مستند به برنامهٔ مبنا باشد.
تغییرات، مطالبات و اختلاف
- فرم ثبت تغییر، ارزیابی زمان/هزینه، و تأیید مرحله‌ای.
- مکانیسم رسیدگی به ادعا، هیئت حل اختلاف و داوری.
- Force Majeure با تعریف روشن وقایع و اثرات زمانی/مالی.
هزینه‌های واقعی EPC در ۱۴۰۴: چارچوب و نمونهٔ عددی
برای کالیبره‌کردن عدد، از دو لنگر استفاده می‌کنیم: «قیمت هر مترمربع سوله» و «قیمت پوشش ساندویچ‌پانل» در ۱۴۰۴. سپس اقلام مهندسی، نصب و مدیریت EPC را اضافه می‌کنیم.
لنگرهای قیمتی ۱۴۰۴ (بازار ایران)
| آیتم مرجع | بازهٔ متعارف ۱۴۰۴ | توضیح |
|---|---|---|
| سولهٔ صنعتی (به‌ازای m² زیربنا) | ۷٫۵ تا ۱۷ میلیون تومان | اسکلت، پوشش و نصب پایه؛ بسته به دهانه و اقلیم. |
| ساندویچ‌پانل سقف/دیوار (به‌ازای m² پنل) | حدود ۸۶۶٬۰۰۰ تا ۱٬۸۲۰٬۰۰۰ تومان | ضخامت، جنس ورق و فوم، و برند در عدد اثر دارد. |
نمونهٔ برآورد EPC برای کارخانهٔ ۲٬۰۰۰ m² (اقلیم معتدل)
فرض‌ها: دهانهٔ رایج، یک جرثقیل سقفی سبک، پوشش ساندویچ‌پانل، تأسیسات ساختمانی استاندارد، مسیر دسترسی کامیون.
| بخش | روش تخمین | عدد نمونه ۱۴۰۴ | یادداشت |
|---|---|---|---|
| سوله (اسکلت+پوشش پایه) | m² زیربنا × ۷٫۵ تا ۱۷ | ۱۵ تا ۳۴ میلیارد تومان | ۲٬۰۰۰ m² × بازهٔ متعارف |
| پوشش تکمیلی پانل | مساحت پنل ≈ ۱٫۳ تا ۱٫۶ × زیربنا | ۲٫۵ تا ۵ میلیارد تومان | با فرض ۱٫۵ × ۲٬۰۰۰ m² × ~۱٫۲ تا ۱٫۷ میلیون |
| تأسیسات برق/مکانیک ساختمانی | به‌ازای m² یا آیتمی | ۸ تا ۱۶ میلیارد تومان | HVAC، روشنایی، تابلو و کابل‌کشی |
| محوطه و دسترسی سنگین | آیتمی | ۳ تا ۶ میلیارد تومان | RCC/آسفالت، زهکشی، نیوجرسی |
| مهندسی و مدیریت EPC | ٪ از مستقیم‌ها | ۳ تا ۶ میلیارد تومان | تقریباً ۸٪ تا ۱۲٪ هزینه‌های مستقیم |
| ذخیرهٔ احتیاطی | ٪ از کل | ۴ تا ۶ میلیارد تومان | حدود ۱۰٪ تا ۱۲٪ برای نوسان بازار |
| جمع کل EPC | — | ۳۵ تا ۷۳ میلیارد تومان | بسته به دهانه، اقلیم و مشخصات |
نکات کالیبراسیون عدد
- در اقلیم سرد/ساحلی، وزن اسکلت و جزئیات خوردگی عدد را بالا می‌برد.
- افزودن جرثقیل‌های سنگین، کف و فونداسیون را تقویت می‌کند.
- خرید زودهنگام فولاد و پانل، ریسک تورم را کم می‌کند.
پرداخت‌ها، زمانبندی و پذیرش
Milestoneهای پیشنهادی پرداخت
| مرحله | شرح | درصد پیشنهادی |
|---|---|---|
| پیشپرداخت | پس از ابلاغ و ارائهٔ APG | ۱۰٪ تا ۲۰٪ |
| پایان مهندسی تفصیلی | تأیید IFC و لیست خرید | ۱۰٪ تا ۱۵٪ |
| تأمین کالا | خرید اقلام بحرانی/رسیدن کالا | ۳۰٪ تا ۴۰٪ |
| نصب و ساخت | پیشرفت نصبی بر اساس وزن | ۲۰٪ تا ۳۰٪ |
| PAC | تحویل موقت با تست سرد/گرم | ۵٪ تا ۱۰٪ |
| FAC | رفع نواقص در دورهٔ تضمین | ۵٪ |
بیمه، HSE و کیفیت
- بیمهٔ تمام‌خطر پیمانکاران (CAR)، مسئولیت و حوادث.
- HSE Plan، آموزش اجباری و گزارش‌دهی ماهانه.
- QA/QC با ITP و تست‌های حین ساخت و قبل از تحویل.
چک‌لیست ارزیابی پیمانکار EPC
- گواهی‌نامه‌ها، پروانه‌ها و صورت‌های مالی حسابرسی‌شده.
- سوابق پروژهٔ مشابه، ظرفیت همزمان و تیم کلیدی.
- شبکهٔ تأمین داخلی/خارجی و برنامهٔ خرید.
- روش مدیریت تغییر، ادعا و حل اختلاف.
- برنامهٔ کیفیت، HSE و ساخت‌پذیری طراحی.
پیوست‌های حیاتی قرارداد
- شرح خدمات و محدودهٔ کار (SOW) و ماتریس ریسک.
- فهرست مدارک (MDR)، برنامهٔ زمانبندی مبنا و WBS.
- لیست کالا و استانداردهای فنی/کدی.
- الزامات HSE، بیمه و امنیت سایت.
نتیجه گیری
برای کالیبره‌کردن هزینهٔ پوشش و انتخاب مشخصات، صفحهٔ قیمت ساندویچ پانل را ببینید. همچنین همکاری با آریا بارون در قالب EPC، ریسک تغییرات و زمانبندی را به‌صورت یکپارچه مدیریت می‌کند. برای تطبیق متن قرارداد و برآورد EPC با شرایط واقعی ۱۴۰۴، با کارشناسان ما در شمارهٔ ۰۵۱-۳۶۲۲۸۸۰۰ (بیست‌خط) صحبت کنید تا محدودهٔ کار شما به برنامهٔ قابل‌تحویل تبدیل شود.
