هدف این متن، تبدیل انتخاب پیمانکار جزء از یک خرید شتاب‌زده به یک تصمیم مهندسی، شفاف و قابل دفاع است.
چرا این موضوع حیاتی است؟
پیمانکاران جزء (مدنی، سازه، پوشش، برق، ابزار دقیق، مکانیک، HSE و…) کیفیت، زمان‌بندی و بودجهٔ پروژه را تعیین می‌کنند. انتخاب درست یعنی کاهش ریسک دوباره‌کاری، ادعا و توقف خط تولید.
چه خروجی نهایی می‌خواهیم؟
- فهرست کوتاه پیمانکارانِ پیش‌صلاحیت‌شده با امتیاز شفاف.
- ارزیابی تکنیکوـتجاری با وزن‌دهی مشخص و مستند.
- قرارداد روشن با KPI، LD، PBG/APG و مسیر حل اختلاف.
چارچوب تصمیم: از SOW تا RFX
قبل از ارسال استعلام، دامنهٔ کار (SOW) را دقیق کنید و بستهٔ RFX یکدست و قابل مقایسه بسازید.
مستندات پایهٔ بستهٔ استعلام
- SOW شفاف، نقشه‌های IFC/BOQ، استانداردها و ITPهای مرجع.
- شرایط عمومی/خصوصی پیمان، فرم قیمت و برنامهٔ مبنا.
- ماتریس مسئولیت‌ها (RAM) و فهرست Deliverables الزامی.
انواع RFX و زمان استفاده
| نوع | کاربرد | مزیت | محدودیت |
|---|---|---|---|
| RFI | شناخت بازار/فناوری | تصویر کلی سریع | غیرالزام‌آور |
| RFQ | خرید/پیمان روشن | قیمت قابل مقایسه | انعطاف کمتر |
| RFP | راه‌حل‌های متفاوت | نوآوری/بهینه‌سازی | ارزیابی پیچیده‌تر |
بسته‌بندی کار: چگونه SOW را خرد کنیم؟
خرد کردن درست دامنه، رقابت سالم میسازد و گلوگاه‌های فنی/زمانی را کم میکند.
راهنمای بسته‌بندی
- تفکیک بر اساس تخصص: مدنی/اسکلت، پوشش، الکتریکال، مکانیک، ابزار دقیق.
- تفکیک بر اساس ناحیه: سایت، سالن تولید، Utility، انبار، اداری.
- تفکیک بر اساس فاز: زیرساخت، پوسته، نصب تجهیزات، راه‌اندازی.
ماتریس مسئولیت (نمونه)
| بسته | مسئول اصلی | مشارکت | Deliverables کلیدی |
|---|---|---|---|
| مدنی/فونداسیون | پیمانکار A | مشاور سازه | آرماتور As-Built، تست بتن |
| پوشش سقف/دیوار | پیمانکار B | کارفرما/تأمین | ITP نصب، تست آب‌بندی |
| برق/روشنایی | پیمانکار C | مشاور برق | Single-Line، تست عایقی |
پیشصلاحیت (PQ): چه کسی اجازهٔ رقابت دارد؟
PQ دروازهٔ ورود است و از اتلاف زمان در ارزیابی پیشنهادهای ضعیف جلوگیری میکند.
معیارهای PQ و امتیازدهی
| معیار | وزن | شاخص‌های ارزیابی | حداقل قبولی |
|---|---|---|---|
| تجربهٔ مشابه | ۳۰٪ | پروژه‌های هم‌اندازه/اقلیم مشابه | امتیاز ۷ از ۱۰ |
| ظرفیت و منابع | ۲۵٪ | تیم کلیدی، ناوگان، کارگاه | ۷ از ۱۰ |
| کیفیت/HSE | ۲۰٪ | گواهی‌ها، ITP، سابقهٔ حوادث | ۶ از ۱۰ |
| مالی/توان نقدینگی | ۱۵٪ | صورت‌های مالی، گردش نقد | ۶ از ۱۰ |
| مراجع و سابقهٔ تحویل | ۱۰٪ | نامه‌های رضایت، LDها | ۶ از ۱۰ |
ارزیابی تکنیکوـتجاری: وزن کیفیت و قیمت
ارزش واقعی زمانی بیرون می‌زند که کیفیت و قیمت با وزن منطقی جمع شوند، نه فقط عدد کمتر.
فرمول وزن‌دهی نمونه
- امتیاز کل = (کیفیت × ۰٫۶) + (قیمت × ۰٫۴)
- کیفیت = طراحی پیشنهادی، برنامهٔ اجرا، روش‌های QC/HSE، تیم کلیدی.
- قیمت = فرم قیمت، شرایط پرداخت، شرایط تجاری.
برگ ارزیابی مقایسه‌ای
| پیمانکار | امتیاز کیفیت | امتیاز قیمت | امتیاز کل | رتبه |
|---|---|---|---|---|
| X | ۸۲ | ۷۰ | ۷۷٫۲ | ۲ |
| Y | ۷۶ | ۸۴ | ۷۹٫۲ | ۱ |
| Z | ۷۰ | ۶۸ | ۶۹٫۲ | ۳ |
کیفیت و HSE: ITP، WPS/WQT و NDT
روش‌های کنترل کیفیت و ایمنی باید قبل از شروع کار قفل شوند و در ITP ثبت باشند.
ITP و نقاط بازرسی
- Hold Point برای بازرسی قبل از مدفون‌شدن یا پوشش نهایی.
- Witness Point برای تست‌های تکمیلی و ثبت نتایج.
- Record Point برای مدارک نهایی و As-Built.
جوش، پوشش و تست‌ها
- WPS/WQT معتبر، جوشکار آزموده و NDT متناسب با ریسک.
- تست عایقی کابل، زمین‌کردن و SPD؛ تست آب‌بندی پوشش سقف/دیوار.
- ITP نصب ساندویچ‌پنل با درزگیر مناسب و الگوی پیچ استاندارد.
برنامه، منابع و Leveling
زمان‌بندی پیمانکار جزء باید با مسیر بحرانی پروژه یکپارچه و قابل پیگیری باشد.
Lookahead دو‌هفته‌ای و گزارش وزنی
- برنامهٔ دو‌هفته‌ای با منابع، دسترسی و Permitهای لازم.
- پیشرفت وزنی (وزن فعالیت‌ها) و گزارش روزانهٔ موانع.
- Leveling منابع برای پرهیز از ازدحام تیم‌ها و تجهیزات.
قرارداد و بندهای کلیدی: LD، PBG و تغییرات
قرارداد خوب یعنی بازی بی‌ابهام؛ پاداش شفاف، جریمهٔ منطقی و تغییرات کنترل‌شده.
بندهای حیاتی
| بند | هدف | نقطهٔ کلیدی |
|---|---|---|
| LD (جرائم تأخیر) | بازدارندگی تأخیر | سقف منطقی، مسیر بحرانی |
| PBG/APG | تضمین حسن انجام/پیشپرداخت | مبالغ و شرایط آزادسازی |
| Variation | کنترل تغییر | فرم VO، ارزیابی زمان/هزینه |
| Force Majeure | حفاظت طرفین | تعاریف و مستندسازی |
مدل‌های پرداخت
- فهرستبهایی/وزنی برای شفافیت پیشرفت.
- Milestone محور برای تحویل‌های مهم.
- Cost+Fee فقط در موارد عدم قطعیت بالا.
ارزیابی کارخانه/کارگاه پیمانکار
بازدید میدانی کیفیت را فاش میکند: از انبار متریال تا دفترچه‌های نگهداری تجهیزات.
چک‌لیست بازدید
- کالیبراسیون ابزار، انبار قطعات یدکی و نگهداری ماشین‌آلات.
- HSE Plan، آموزش‌ها و سابقهٔ حوادث/نزدیک‌حادثه.
- نمونهٔ مدارک پروژه‌های اخیر: ITP، WPS/WQT، NDT Report.
مدیریت ادعا (Claim) و حل اختلاف
ادعاها اگر ثبت و رسیدگی نشوند، به اختلاف حقوقی تبدیل می‌شوند؛ مسیر شفاف لازم است.
چرخهٔ ادعا
| مرحله | شرح | مسئول |
|---|---|---|
| اعلان | ابلاغ با مستندات اولیه | پیمانکار |
| ارزیابی | تحلیل زمان/هزینه/علت | کارفرما/مشاور |
| تصمیم | قبول/رد/مذاکره | CCB |
شاخص‌ها و SLA: چگونه عملکرد را بسنجیم؟
KPIها زبان مشترک کیفیت و زمان‌اند؛ بدون آن، قضاوت‌ها سلیقه‌ای می‌شود.
KPIهای پیشنهادی
| KPI | تعریف | هدف نمونه |
|---|---|---|
| On-Time | تحویل طبق گنت | ≥ ٪۹۰ |
| First-Pass Yield | قبولی بدون بازکاری | ≥ ٪۹۵ |
| HSE TRIR | نرخ حوادث ثبت‌شده | رو به کاهش |
| Punch Close | بستن آیتم‌ها پیش از PAC | ≤ ۳۰ روز |
یکپارچگی با سایت‌پلن و لجستیک
بهترین پیمانکار هم بدون دسترسی و داک رزرو، کند می‌شود و مسیر بحرانی را عقب می‌اندازد.
هماهنگی‌های لازم
- Slot تحویل و فضای مانور برای تریلر/جرثقیل.
- تفکیک مسیر لیفتراک/عابر و چرخهٔ ورود/خروج کامیون.
- جانمایی کارگاه‌های موقت و برق/آب موقت ایمن.
بومی‌سازی و اقلیم: انتخاب‌های واقع‌گرایانه
اقلیم، بار باد/برف و رطوبت روی روش اجرا و متریال اثر می‌گذارند؛ پیمانکار باید تجربهٔ بومی داشته باشد.
نکات اقلیمی و اجرایی
- در ساحلی: ضدخوردگی اتصالات و آب‌بندی دقیق درزها.
- در برفی: شیب سقف، برف‌روبی و تقویت نواحی آبچکان.
- در گرم‌خشک: برنامهٔ کار شیفتی و کنترل گردوغبار.
نتیجه‌گیری
انتخاب پیمانکار جزء موفق، با سه گام عملی تضمین می‌شود: پیشصلاحیت سخت‌گیرانه، ارزیابی تکنیکوـتجاری وزن‌دار و قرارداد روشن با KPI/LD/تضمین‌ها. هم‌زمان، برنامهٔ دو‌هفته‌ای، ITP و هماهنگی سایت‌پلن را جدی بگیرید تا مسیر بحرانی حفظ شود و ادعاها به حداقل برسد.
برای کنترل ریسک «پوسته» و اتلاف انرژی، مشخصات و قیمت روز پوشش عایق‌دار را در صفحهٔ قیمت ساندویچ پانل ببینید و آن را در فرم ارزیابی پیمانکار پوشش لحاظ کنید. اگر به یکپارچگی طراحی، خرید و اجرا نیاز دارید، همکاری با آریا بارون انتخاب امنی برای مدیریت تضادها و تحویل قابل‌پیش‌بینی است؛ برای هماهنگی تخصصی در ساعات اداری با شمارهٔ ۰۵۱-۳۶۲۲۸۸۰۰ (بیست‌خط) گفت‌وگو کنید.
