اجرای سازههای فلزی در پروژه‌های عمرانی بزرگ نیازمند دقت، تخصص و رعایت دقیق اصول فنی و استانداردهای مهندسی است. کوچک‌ترین اشتباه در مراحل مختلف ساخت و نصب این سازه‌ها میتواند منجر به خسارات جبران‌ناپذیری شود؛ از افزایش هزینه‌های اجرا گرفته تا کاهش ایمنی و حتی ریزش سازه. در این مقاله به بررسی ۱۰ اشتباه رایج در اجرای سازههای فلزی و راهکارهای تخصصی برای جلوگیری از آن‌ها می‌پردازیم. این راهکارها بر اساس تجربه‌های میدانی، استانداردهای بین‌المللی و توصیه‌های مهندسان خبره گردآوری شده‌اند.
۱. عدم کنترل کیفیت جوش‌ها
یکی از حیاتی‌ترین بخش‌های سازههای فلزی، اتصالات جوشی است. کیفیت پایین جوش میتواند باعث ایجاد ترک، کاهش مقاومت و شکست سازه در برابر بارهای وارده شود. بسیاری از پروژه‌ها بدون تستهای کنترل کیفیت، عملیات جوشکاری را انجام می‌دهند که این موضوع ریسک بزرگی به همراه دارد.
راه‌حل:
- استفاده از جوشکاران دارای صلاحیت و گواهینامه معتبر.
- انجام تستهای غیرمخرب مانند UT، RT، PT و MT بر روی جوش‌ها.
- رعایت کامل استاندارد AWS D1.1 در طراحی و اجرای جوش‌ها.
۲. استفاده از پیچ و مهره نامناسب
انتخاب اشتباه نوع یا کیفیت پیچ و مهره، به‌ویژه در اتصالات سازهای، میتواند مقاومت سازه را به شدت کاهش دهد. استفاده از پیچهای کم‌کیفیت، سفت‌کاری غیر اصولی یا عدم رعایت گشتاور مناسب از جمله مواردی هستند که به دفعات در پروژه‌های عمرانی مشاهده میشود.
راه‌حل:
- استفاده از پیچهای با استاندارد ASTM A325 یا A490.
- کنترل گشتاور سفت‌کاری با ابزار دقیق مانند آچار گشتاورسنج.
- رعایت دستورالعمل‌های نصب پیچهای پرمقاومت مطابق استاندارد AISC.
۳. عدم تراز دقیق ستونها در نصب اولیه
در نصب ستون‌های فلزی، حتی میلی‌مترها اهمیت دارد. ستون‌های کج یا بدون تراز دقیق میتوانند منجر به بارگذاری نامتقارن، ایجاد لنگرهای ناخواسته و حتی شکست در سازه شوند. این مشکل معمولاً به دلیل استفاده از ابزارهای غیر دقیق یا نبود نظارت فنی کافی ایجاد میشود.
راه‌حل:
- استفاده از تجهیزات تراز لیزری و شاقول‌های دیجیتال.
- تثبیت موقت ستونها تا انجام کنترل نهایی.
- بازبینی تراز در چند مرحله پیش از اجرای نهایی.
۴. عدم رعایت تلورانس‌های اجرایی در ساخت اسکلت
تلورانس‌های ساخت اگر رعایت نشوند، باعث عدم تطابق قطعات در محل اجرا و تأخیرهای جدی میشود. در مواردی قطعات به اجبار تنظیم می‌شوند که این کار باعث اعمال تنشهای پنهان و کاهش عمر سازه خواهد شد.
راه‌حل:
- ساخت قطعات بر اساس نقشههای کارگاهی دقیق و کنترل‌شده.
- استفاده از میزهای مونتاژ دقیق در کارگاه‌های ساخت.
- انجام بازرسی‌های مرحله‌ای پیش از ارسال قطعات به محل پروژه.
۵. نصب ناکامل یا اشتباه بادبندها
بادبندها نقش مهمی در پایداری جانبی سازه دارند. نصب اشتباه یا حذف بادبندهای مشخص‌شده در نقشه، سازه را در برابر بارهای جانبی مانند باد و زلزله آسیب‌پذیر می‌سازد.
راه‌حل:
- اجرای دقیق بادبندها بر اساس نقشههای محاسباتی.
- کنترل موقعیت، زاویه و جزئیات اتصال بادبندها توسط ناظر فنی.
- استفاده از قطعات اتصال تقویتی در محل‌های خاص.
۶. عدم اجرای پوشش ضد زنگ مناسب
سازههای فلزی در صورت تماس با رطوبت و عوامل خورنده، دچار خوردگی می‌شوند. عدم استفاده از پوشش‌های ضد زنگ، کاهش شدید عمر مفید سازه را به همراه دارد.
راه‌حل:
- اجرای سندبلاست سطحی پیش از رنگ‌آمیزی.
- استفاده از رنگهای اپوکسی یا پلی‌یورتان با کیفیت بالا.
- در مناطق با رطوبت بالا، استفاده از پوشش گالوانیزه گرم.
۷. بی‌توجهی به نشست فونداسیون قبل از نصب سازه
نشست فونداسیون یکی از مهمترین دلایل ایجاد ترک در سازههای فلزی است. در بسیاری از پروژه‌ها، به زمان‌بندی مناسب برای اطمینان از تثبیت بستر خاک توجه نمی‌شود.
راه‌حل:
- انجام آزمایش‌های ژئوتکنیکی پیش از طراحی.
- اجرای فونداسیون بر اساس نتایج مطالعات خاک.
- صبر برای گذر زمان نشست طبیعی یا استفاده از تکنیک‌های تحکیم خاک.
۸. عدم استفاده از مهاربندهای موقت در حین اجرا
در مراحل اولیه نصب سازه فلزی، تا زمانی که تمام اعضای باربر نصب نشده‌اند، خطر عدم تعادل وجود دارد. نبود مهاربندهای موقت باعث ریزش ناگهانی سازه در حین اجرا شده است.
راه‌حل:
- استفاده از مهاربندهای موقت فلزی یا کابل‌های کششی تا زمان تثبیت نهایی.
- طراحی برنامه مرحله‌ای نصب با در نظر گرفتن تعادل سازه.
- نظارت کامل تیم ایمنی در حین اجرا.
۹. ضعف در مدیریت بارگذاریهای موقت کارگاهی
در زمان اجرا، تجهیزات، مصالح و نیروهای کاری به صورت موقت بارهایی را به سازه وارد می‌کنند. اگر این بارگذاری‌ها مدیریت نشوند، میتوانند منجر به آسیب در نقاط خاص سازه شوند.
راه‌حل:
- پیش‌بینی محل‌های بارگذاری موقت در نقشه‌ها.
- آموزش نیروهای کارگاهی در خصوص نقاط بحرانی.
- استفاده از تجهیزات پخش بار در محل‌های موقت.
۱۰. عدم انطباق اجرا با نقشههای سازهای نهایی
در برخی پروژه‌ها، تغییرات بدون هماهنگی با مهندس طراح انجام میشود. این تغییرات میتوانند بارگذاری سازه را تغییر داده و منجر به بروز تنشهای غیرمجاز شوند.
راه‌حل:
- پایبندی کامل به نقشههای مصوب سازهای.
- انجام اصلاحات تنها با تایید مهندس طراح و محاسبات جدید.
- استفاده از سیستم BIM برای هم‌راستایی تیم‌های طراحی، اجرا و نظارت.
نتیجه‌گیری
هر کدام از اشتباهات ذکر شده، میتواند به‌تنهایی یا در کنار سایر خطاها، اثرات مخربی بر ایمنی و عملکرد سازههای فلزی در پروژه‌های بزرگ داشته باشد. با رعایت اصول مهندسی، بهره‌گیری از نیروی متخصص، و نظارت دقیق در تمامی مراحل، میتوان ریسک این اشتباهات را به حداقل رساند. شرکت آریا بارون توس با سابقه گسترده در اجرای پروژه‌های صنعتی و ساختمانی، آماده ارائه خدمات مشاوره، طراحی و اجرای تخصصی سازههای فلزی است.